Kim jest biegły rewident? Kompetencje i uprawnienia

Dokumenty księgowe i przygotowywane przez firmy sprawozdania finansowe to nie tylko podstawa do naliczania wysokości podatków i rozliczania się z fiskusem, ale również dane potrzebne inwestorom do oceny efektywności działania przedsiębiorstwa. Ze względu na wagę informacji dostarczanych za pośrednictwem zapisów księgowych i tworzonych na ich podstawie dokumentów odzwierciedlających stan firmy, praca służb odpowiedzialnych za finanse i rachunkowość musi być poddana niezależnej, zewnętrznej kontroli.

Jest ona prowadzona w postaci audytu wykonywanego przez biegłego rewidenta. Osoba zajmująca się działalnością tego typu musi posiadać bardzo wysokie kompetencje zawodowe oraz zdać specjalne egzaminy poprzedzone wieloletnią praktyką. Zobaczmy, kiedy i na jakich zasadach są prowadzone audyty i jakie umiejętności musi posiadać biegły rewident.

 

Czym zajmuje się biegły rewident?

Obowiązek poddawania badaniu przez biegłego rewidenta sprawozdań finansowych przedsiębiorstwa jest uzależniony od jego formy prawnej, wielkości oraz uzyskiwanych przychodów. Audyt będzie konieczny w przypadku, gdy firma jest spółką akcyjną albo spełnia dowolne dwa z trzech warunków wymienionych w Ustawie o rachunkowości. Będzie to zatrudnienie na poziomie przynajmniej 50 pełnych etatów, aktywa uwidocznione w bilansie sporządzanym na koniec roku obrotowego na poziomie co najmniej 2,5 miliona euro wyrażone w walucie polskiej lub też przychód z operacji finansowych oraz działalności podstawowej, tj. sprzedaży towarów i usług wynoszący w zeszłym roku obrotowym przynajmniej 5 milionów euro (również wyrażonych w złotych polskich).

Warto pamiętać, że zlecenie audytu jest wykonywane przez organ nadzorujący działalność przedsiębiorstwa, np. w przypadku spółki akcyjnej będzie to jej rada nadzorcza. Ze względu na wagę czynności kontrolnych i chęć uniknięcia podejrzeń co do niezależności rewidenta umowa tego rodzaju jest zawierana na okres 2 lat.

Audyt może być przeprowadzany również w sytuacji, gdy firma nie ma prawnego obowiązku, by się mu poddawać. Jest to praktyka stosowana dla uwiarygodnienia przedstawianych przez podmiot gospodarczy danych na temat swej działalności w oczach współpracujących z nim banków, kontrahentów czy potencjalnych inwestorów.

Biegły rewident wykonujący audyt ma dostęp do wszystkich informacji niezbędnych do sprawdzenia rzetelności prezentowanych w dokumentach firmy danych finansowych. Może on kontrolować zapisy w księgach handlowych firmy, badać dowody księgowe, a także korzystać z informacji dostarczanych przez podmioty współpracujące z firmą, np. banki, jej dostawców i klientów.

Wykonywanie audytu to nie jedyne możliwości świadczenia usług przez biegłego rewidenta. Z racji posiadanych kompetencji zawodowych może on również zajmować się prowadzeniem księgowości oraz doradztwem podatkowym. Wolno mu również sporządzać ekspertyzy i opinie dla firm oraz instytucji. Biegły rewident jest ponadto uprawniony do zajmowania się postępowaniami upadłościowymi oraz działalnością edukacyjną w obszarze rachunkowości i zagadnień związanych z podatkami. Wśród czynności, które może przeprowadzać biegły rewident, znajdują się też m.in. obsługa połączeń i przejęć spółek, weryfikowanie due dilligence czy projektowanie systemów controllingowych.

Niedopuszczalne jest naturalnie by pozostałe usługi, które mogą być wykonywane przez biegłego rewidenta, realizowano na rzecz firm, które są przez audytora poddawane badaniu w ramach zawartej umowy audytorskiej.

 

Kto może zostać biegłym rewidentem?

Rewident to profesja należąca do grupy zawodów zaufania publicznego, a możliwość jego wykonywania zależy od spełnienia wielu kryteriów związanych z wykształceniem i doświadczeniem zawodowym, a także zdaniem odpowiedniego egzaminu.

Wśród wymogów, jakie należy spełnić, by móc zostać biegłym rewidentem znajduje się m.in. ukończenie studiów wyższych, posiadanie pełni praw publicznych i zdolności do czynności prawnych, a także niefigurowanie w rejestrze skazanych za umyślne przestępstwo albo przestępstwo skarbowe.

 

Kandydat na biegłego rewidenta musi zgłosić się do Komisji Egzaminacyjnej w celu odbycia wstępnej kwalifikacji. Następnymi krokami do uzyskania uprawnień jest zdawanie kolejnych egzaminów obejmujących rachunkowość finansową i zarządczą, wiadomości z zakresu ekonomii i finansów, a także zarządzania ryzykiem i kontrolą wewnętrzną. Niezbędne są również egzaminy z prawa cywilnego, gospodarczego oraz podatkowego. Wśród zasobów wiedzy, którą musi się wykazać przyszły rewident, są kwestie związane z prowadzeniem audytu, a także z etyką i niezależnością biegłego rewidenta.

Niezależnie od części związanej z poszczególnymi sesjami sprawdzającymi wiedzę kandydat musi również odbyć wymaganą trzyletnią praktykę. Może ona przebiegać dwoma ścieżkami: jako roczna praktyka w rachunkowości oraz dwuletnia aplikacja w firmie audytorskiej, albo jako trzyletnia aplikacja w firmie audytorskiej. Wymogiem zaliczenia praktyki jest to, by odbywała się ona w firmach zarejestrowanych na terenie Unii Europejskiej, a aplikacje muszą być prowadzone pod kierunkiem audytora z państwa należącego do UE.

Po pomyślnym zdaniu egzaminów cząstkowych i odbyciu wymaganej praktyki kandydat na audytora może przystąpić do egzaminu dyplomowego. Po jego zdaniu składa ślubowanie i może złożyć wniosek o wpisanie do rejestru biegłych rewidentów.

 

Praca biegłych rewidentów i nadzór nad wykonywanymi przez nich obowiązkami

Audytorzy mogą prowadzić swoja działalność w ramach indywidualnej działalności gospodarczej. Mogą być również wspólnikami firm audytorskich, a także pracować na ich rzecz, zarówno w ramach umowy o pracę, jak i umów cywilno-prawnych.

Biegli rewidenci są zobligowani do przynależności do samorządu zawodowego, czyli Polskiej Izby Biegłych Rewidentów (PIBR), która sprawuje nadzór nad ich działalnością i stoi na straży przestrzegania etyki zawodowej. Wszystkie osoby, które uzyskały wpis do rejestru biegłych rewidentów, są zobowiązane do stałego podnoszenia swoich kompetencji zawodowych.

W ramach kształcenia PIBR organizuje dla rewidentów obowiązkowe seminaria i szkolenia w wymiarze przynajmniej 120 godzin rozliczanych w okresach trzyletnich. Zakres szkoleń jest ustalany każdego roku przez Izbę, a rewidenci są również zachęcani do szkolenia się we własnym zakresie.

Poza obowiązkami związanymi z działalnością szkoleniową oraz kontrolą przestrzegania zasad etyki zawodowej samorząd zajmuje się również formułowaniem standardów postępowania w ramach prowadzonych audytów. Zajmuje się ponadto bieżącym weryfikowaniem działań firm audytorskich.

Działalność samorządu jest nadzorowana przez organ publiczny, czyli Komisję Nadzoru Audytowego (KNA), mogącej jednocześnie bezpośrednio kontrolować firmy audytorskie.